TAVUK IRKLARI

RIR (Rhode Island Red)

Ülkemizde bunlardan hem gerçeklerinden hem alt nesil hatl

arından var. Bir de Rhode Island Red tavuklarından elde edilen bambaşka hibrit yumurta tavukları var. Hepsine yanlış olarak aynı isim veriliyor. Rhode Island Red bütün dünyaya en fazla yayılan tavuk cinsidir. Hem etinden hem yumurtasından faydalanılan çift amaçlı cinslerin en fazla yumurta yapanıdır.

Yeni hibritlerdeki önemi
Hibrit yumurta tavuğu oluşturmada Rhode Island Red “horozları”nın kullanıldığı söyleniyor. Hibritlerde yüksek yumurta verimi özelliği babadan gelirmiş (kesin bir bilgi değil).
Gerçek Rhode Island Red tavuklarının özellikleri
1830’larda ABD’de kızıl Malay Cochin ve kahverengi Ligorinlerden türetilmiştir. Yetiştirilme amaçları hem eti hem yumurtası içindir. Et çokluğu ve lezzet açısında etlik olmada en iyi kaliteli tavuklardan biridir. Yumurtlama verimleri hemen hemen Ligorinlerden farksızdır. Yetişkinlerinin ağırlıkları beslenme ve hareket şartlarına göre 3 – 4 kilo arasında değişir.

Beden yapıları iridir. Renkleri kızılımsı koyu kestane rengi olur. Tüyler sert, vücuda yapışık gibidir. Tavuklarının da tüyleri parlak olur. İbik düz ibiktir. Soğuk havaya dayanıklılıkta çok iyidirler. Her türlü arazi şartlarına mükemmel uyumlulukları vardır. Açıkta kalsalar aç kalmazlar. Hastalıklara dirençleri yüksektir. Evcil hayvan olmada en iyi tavuklardandır, neredeyse köpekler kadar sahiplerine alışırlar sahiplerini severler. Gurk olma, kuluçkaya yatma özellikleri fena değildir.

Genel özellikler hakkındaki bilgiler çelişkili
Horozlarının uysallığı / veya tam tersi saldırganlığı ve gurk olma kuluçkaya yatma özellikleri hakkında her kaynaktan farklı farklı bilgiler bulabilirsiniz. Sebebi doğal safkan olmaması, üç ayrı cinsin genlerini taşımalarıdır. Böylece her nesilde dış görünüm farklı görünmese bile davranış özelliklerinde bir hayli farklılıklar olabilir. Biri diyor ki Rhode island red çok iyi kuluçka tavuğudur onun üstüne başka tavuk tanımam, başka biri ise hiç gurk olamayacaklarını iddia ediyor. Kimi insanlar horozları uysaldır küçük çocuklar için iyi evcil hayvandır der, kimileri tam aksini iddia eder.
Rhode Island Red’i oluşturan üç cinsin ikisi sık gurk olmalarıyla biliniyor. O halde kolayca gurk olması gerekiyor. Bununla beraber cinsi oluşturanlar nasıl başarmışlarsa ligorinler gibidir; kolay kolay gurk olmaz, yumurtadan kesilmez. Genelde böyledir. Ama bazı nesillerde Malay ya da Cochin karakteri ağır basıyor olmalı ki iyi gurk tavuğu olduğuna şahit olanlar az değil.
Bizim beslediğimiz tavuklar arasında (80’li yıllarda) horozları en saldırgan en sinirli olanlar Rhode Island Red idi. Ben bunların horozları kadar agresif başka cins görmemişimdir. Kendi sahibini tanımayıp zarar vermeye çalışmada bu özellik ne Malay’da vardır ne de Ligorinlerde. Koşinlerde ise hiç olmadığına göre, ya farklı cinslerden oluşan insan yapımı cinslerde karakter dejenerasyonu oluyor ya da Rhode Island Red cinsini oluşturmada söz konusu üç cins dışında başka cinsler de kullanılmıştır. Nitekim bu konuda bazı iddialara göre ilk elde edildiği zaman sadece üç cins kullanılmamış. Başka cinslerin genleri de karışmış.
Bu çok farklı tanımlamalara ve farklı iddialara başka bir sebep de günümüzde sadece tek tip bir Rhode Island Red cinsinin olmayışıdır. Orijinal cins halen mevcut olup bunun dışında birkaç farklı nesil hatları var. Daha hafif olanlarında horozlar daha agresif olup tavuklarında gurk olma ligorinler kadar zordur diyebiliriz. Farklı nesil hatları ise belki başka cinslerle çiftleştirilmeden kendiliğinden ortaya çıkmış olabilir. Çünkü ne de olsa farklı üç ana cins söz konusu. Dolayısıyla, bunun gibi insan icadı tavuk cinslerinde, başka cinslerle çiftleştirilmeseler bile zamanla kendiliğinden farklı nesil hatları çıkabiliyor. İnsan icadı cinslerin özelliklerinin aynen devam ettirilebilmesi için cinsin standartlarının iyi bilinerek damızlık seçiminde büyük titizlik gösterilmesi çok daha fazla önem taşıyor.

(alıntıdır)

LİGORİNLER

Ligorin tavuğu hibrit midir? Normal eşlemeyle üretilmesi çoğaltılması mümkün müdür? Pazarlarda satılan ligorin horoz ve tavuktan yine ligorin tavuk civcivini elde edebilir miyiz?

Hibrit değil, melez değil, safkan bir türdür. Gerçek ligorinler biraz küçük yapılı olur, fazla hareketli olur, uçma kabiliyeti diğer tavuklarınkinden daha iyidir. Safkan oldukları için, başka cislerle karışık yetiştirmezseniz nesilden nesile cinsleri bozulmaz aynı kalır.
Ligorinler yumurta sektöründe çok kullanıldıkları halde doğallıkları hayret verecek derecede bozulmamıştır. O kadar doğaldırlar ki insan esaretinde gurk olamazlar. Serbest beslenen ligorinlerde insanların bulamayacağı gizli yerlerde yumurta biriktirme özelliği vardır. Ancak bu şekilde gurk olabiliyorlar.

Kahverengi – Kırmızı Ligorinler

Kahverengi ligorinler yumurta ticareti için yetiştiriliyorlar. İleriki yaşlarda verimde önemli bir düşüş olmuyor. Açıkta serbest tavuk yetiştiriciliğinde kalite bakımından ilk sıradadırlar. Orijinal beyaz ligorinler İngiltere’ye ilkin 1870’te getirilmiş. Bunu 1872’de kahverengi takip etmiş. İngiltere, Hollanda, Belçika ve Danimarka’da değişik renkleri türetilmiştir. Kahverengi ligorinlerin açık – koyu ve farklı tonlarda dört cinsi vardır. Bu yazımda sadece açık kahverengilere değiniyorum.
Açık kahverengi ligorinlerin tüylerinin renkleri ile kırmızı orman tavuklarının tüyleri arasındaki benzerlik çok büyük. Özellikle horozları arasında büyük benzerlik var: Gallus Gallus, kırmızı orman tavuğu, dişileri aslında kırmızı değil soluk kahverengidir.
Erkekleri ise kırmızıdan turuncaya pek çok karışık renklere sahiptir; renkli tüylerinin arasında siyah ve mavi, yeşil parıldayan uzun siyah tüyleri vardır. Bugünkü açık kahverengi Ligorinler bunlara çok fazla benziyor.
Kahverengi ligorinler yumurta ticareti için yetiştiriliyorlar. ileriki yaşlarda verimde önemli bir düşüş olmuyor. Açıkta yetiştirilmelerinin kolaylığı, arazide her türlü yiyecek bulabilmedeki ustalıkları, soğuğa dayanıklılıkları bunların verim kalitelerini daha yüksek kılıyor.
Serbest tavuk yetiştiriciliğinde kalite bakımından ilk sıradadırlar. Hafif, dayanıklı, güçlü olmaları, yırtıcı hayvanlardan çeviklikle ve uçarak kaçabilmeleri gibi doğal ortamda yetiştirilmelerindeki kalitelilikleri mükemmeldir. Ayrıca renkleri çoğu vahşi hayvan tehlikelerine karşı doğal arazide kamufle olmalarını sağlıyor.
Cüsselerine göre iyi et geliştirmeleri sebebiyle kahverengi ligorinler bir zamanlar etlik olarak da piliç çevirme usulü tüketimde revaç görmüşler.

Exchequer Ligorinleri

Exchequer Ligorin
tavukları İskoçya’da türetilmiş, yumurta verimliliği çok yüksek ve soğuğa acayip dayanıklı bir ligorin cinsidir.
Exchequer (iksçekır) anlamı: Devlet hazinesi, devlet bütçesi, hazine bakanlığı gibi terimlerdeki “hazine” ve “bütçe” anlamındadır.
İsmin sebebi: Tavukların rengi satranç gibi oyunların tablasının siyah beyaz karışık renkte olmasına (chequer) benzetilmiş ve bir de bu tavukların para getirisi bakımından çiftlik bütçesine büyük katkısı da dikkate alınarak hazine ve bütçe anlamlarına gelen “Exchequer” ismi verilmiş.
İskoçya’da türetilmiştir. İlk Exchequer ligorin örnekleri mutasyon sonucu oluşmuş bireylermiş. İskoçya’da 1904 yılında Mr. Robert Miller’in tavukları arasında dört veya beş tane oluşmuş. Mr. Miller bunlardan çok etkilenmiş. Üç yıl boyunca bu yeni nesli iyileştirmeye girişmiş. Sonra yumurta üretiminde mükemmel olduklarını ilan etmiş.
(Bence mutasyon filan olmamıştır. Miller melezleme formülünü gizli tutmak için böyle bir şey ileri sürmüş olabilir.)
Mr. Miller’ın Exchequer tavukları İskoçyalı tavuk yetiştiricileri tarafından erken ergenleşmeleri, üç buçuk ayda yumurtaya başlamaları, yüksek verimlilikleri, soğuğa dayanıklılıkları, yumurta verimliliklerinin uzun süre devam etmesi, hatta 8 yaşlarında bile iyi verimde olmaları gibi sebeplerle büyük rağbet gördü.
Savaştan sonra İngiltere’de de tanındılar. Fakat şişmanlayabilmeleri ve renk özellikleri gibi sebeplerle bunların Ligorin olmadıkları, ancak Ancona karışımları olabilecekleri iddiası yayıldı.
Mr. Miller ve birkaç yetiştirici bu iddiayı çürütmek için yıllarca uğraştılar çeşitli testler yaptılar. Sonunda Ligorin oldukları İngiltere’de de kabul edildi.
Exchequer Ligorinleri yüksek yumurta verimleriyle büyük üne kavuşmuşlardır. Bazı yetiştiricilerin görüşüne göre Ligorin ailesinin en kazanç getiren cinsidir. Soğuğa fazlaca dayanıklılıkları tartışılmaz bir gerçektir çünkü ilk çoğalma yerleri İskoçya ve kuzey İngiltere’dir. Her türlü iklime ve her türlü toprak şartlarına uyumludurlar.

Golden Comet ve Red Star tavukları gibi kendi hibritini yap

Yeni bir tavuk cinsi oluşturmak çok zor ama çeşitli hibritler ortaya çıkarmak o kadar zor değil. Bu yazımda en kolayından bir örnek olması için Golden Comet ve Red Star hibritlerini konu ettim. Siz de hibrit yumurta tavuğu oluşturabilirsiniz.

Yüksek yumurta verimli hibrit tavuk nasıl elde edilir?
Bunun için karışık melez değil, hibrit değil, safkan temiz tavuk cinslerine ihtiyaç var. Gerçek doğal veya insan yapımı cinslerden ama “safkan” tavuklardan bulacaksınız.
Hangileri?
Yumurta tavuklarından ya da hem eti hem yumurtası için yetiştirilen cinslerden olmalı. En kolay bulabileceklerimiz:Tavuk ve horozda gereken şart:
Yukarda dediğim gibi melez / hibrit olmayanlardan gerekiyor. Horoz koyu renkli olmalı. Koyu kahverengi, koyu kızıl veya siyah ve siyaha yakın koyu renklerden. Tavuk ise beyaz veya gümüş kırçıllı beyaz olmalı.
Bu kadar mı?
Evet, bu kadar. Horozla tavuk çiftleştirilir. Onlardan olan civcivlerden renkliler tavuk, beyazlar horozdur. İşte bu renkli civcivler büyür yumurta verimi çok yüksek hibrit tavuk olurlar.
Dezavantajları:
Verimleri kendi neslinde geçerlidir. Aynı verimde tavuk elde etmek için yine yukardaki aynı yol ile yeni hibritler üretilmelidir.
Ayrıntılı bilgileri aşağıda dağınık olarak bulabilirsiniz.

GOLDEN COMET ve Red Star

Çok yüksek yumurta verimlilikleriyle, iri iri yumurtalarıyla, cin gibi açıkgöz olmalarıyla çok sevilen bu hibrit yumurta tavuklarının gurk olma özelliği bile var. Çabuk büyürler, birçok tavuk cinsine göre daha erken yumurtlamaya başlarlar. Tavukların ağırlığı elde edildikleri ana baba cinslerin özelliğine göre değişir. Yıl içinde yumurta sayısı ligorinden yüksektir. Zira ligorinler genelde kışın ara verirler (yumurta çiftliklerinde değil, daha doğal şartlarda). Golden Comet ve Red Star ise kıştan etkilenmez yumurtlamaya devam ederler. Bazen aralıksız her gün yumurtladığı için beslenmelerine çok dikkat edilmelidir yoksa bünyesi kolayca zayıf düşer.

Hybrid vigor = Birleşen bütünleşen kuvvetlere sahip hibrit
Bilimandamlarının “hybrid vigor” diye bir terimi bu tavuklarda söz konusudur. Anadaki babadaki farklı güçleri kendisinde bütünleştirmiş daha da üstün vasıflı olmuş hibrit yavru demektir. Bizim hibritçiler o anlamda “atak” ismini kullanıyor. Hani verimlilikte atağa geçmiş anlamında.

Hybrid vigor özelliğine göre:
Örneğin ligorinin yumurta verimi çok iyi. Birçok şarta dayanıklılığı yüksek. Rhode island red’in de yumurta verimi çok iyi ve yumurtalar iridir, ayrıca her şarta hatta hastalıklara bile iyi dirençlidir. İkisinin melezi hibritleri ise bütün bu özellikleri kendisinde birleştirerek daha da güçlendirmiştir.

Nasıl Golden Comet hibriti veya Red Star hibriti elde edebilirsiniz?
1- Örneğin koyu kızıl bir rir (Rhode island red) horozu ile beyaz bir ligorin tavuğunu çiftleştireceksiniz. Bence rir hafif yapılı nesil hatlarından seçilen horoz olmalı yoksa ligorin sakatlanabilir. Civcivlerden renkliler tavuk, beyazlar horoz olur. Yumurta için oluşturulan hibritler bu kadar kolay elde ediliyor. Bu yolla elde edilen hibrit tavukları ligorinler gibi hızlı, aktif ve ufak yapılı olur. Rhode island red gibi insanlara kolay alışır. Golden Comet ve Red Star çok zeki ve cana yakın hayvanlardır. Ligorinlerden önemli bir farkları daha kolay gurk olabilmeleridir. Etlik tavuklarla karışık besleseniz küçük cüssesine rağmen büyük tavukların lideri olur. Gurupta söz hakkı onundur. Bir özelliği de yaşlandıkça yumurta veriminde önemli bir düşüş olmamasıdır. Kaydadeğer bir düşüş ancak 5 yaşında fark edilir.

2- Bu hibritlerin elde edilmesinde beyaz bir Rock tavuğu ile koyu renkli bir New Hampshire horozu kullananlar var. Ayrıca beyaz Plymouth rock tavuğu New Hampshire horozu kullananlar var. Onlarda da civcivler aynı: Beyaz olanlar horoz. Bu hibritler Golden Comet ve Red Star olarak ayrı ayrı isimlendiriliyor. Renkleri çok benziyor, yumurta verimleri de öyle. Aynı usul ile elde edilmiş ve başka isimler verilmiş başka hibritler de olabilir.Golden Comet sık görülen renkleri. Civcivlerden her horoz daima beyaz mıdır?
Yumurtadan yeni çıktıklarında erkekler ilkin beyaz daha doğrusu sarımsı ilk civciv tüylerine sahip olurlar. Böylece civcivlerde dişileri erkekleri ayırmak çok kolay. Erkek civcivler büyüdükçe ya beyazlı sarılı ya da açık sarı ve kınalı gibi karışık renklere sahip olurlar. Ana baba cinsine göre hibrit civcivlerin rengi değişir.

Light Sussex (layt suseks) yetiştirmek

Başlıca önemi iyi yumurtacı olmaları. Light Sussex’ler başta hem eti hem yumurtası için makbul tavuklardanmış. Ama son 50 yılda etlik özellikleri pek kalmamış.
Görünüş:
Kuyruk orta sayılır, uzun değil.. İbik düz, horozlarda uzun tavuklarda kısa.. Kuyruklar siyah.. Kafalar beyaz olup buyun çevresi beyaz üstüne siyah kırçıllı.. Kanat uçları siyah. Bu bölgelerin dışında tüyler tam beyaz. Bacaklar ve ayaklar tüysüz. Gaga kısa, kıvrık.. Tüyler normal tavuk tüyü şeklinde olup Türkçede hav denen incecik tüyler bulunmaz.Atak, hareketli, insanlara karşı

uysal, doğal yaşama yabani hayata çok uyumlu.. Diğer tavuklarla da iyi geçinirler. Hırçınlıkları huysuzlukları pek yoktur.
Light Sussex tavuklarının tarihçesi:
Sussex tavukları İngiltere’de yüzyıllardır bilinen, birkaç renk çeşitleri olan bir tavuk türüdür. Light Sussex ise o çeşitlerden biridir, 1800’lü yıllarda tavuk meraklıları özel melezleme çalışmalarıyla kalıcı bir tür olarak ortaya çıkarmıştır (melezlemelerde Brahma’ların da kullanıldığı söyleniyor). Değerinin bilinip korunmaya alınması ve dünyaya tanıtılması 1903 yılında Light Sussex derneğinin kurulması sayesinde olmuştur. Fakat yumurta tavukçuluğu hırsı yüzünden günümüze kadar Light Sussex türünün etlik nesil hatları tükenmiştir. Şimdi son yıllarda eskisi gibi hem etlik hem yumurtalık nesil hatları yakalanmaya çalışılıyor. Yeni nesillerin büyümeleri dikkatle inceleniyor, piliçken iyi etlenenler ayrılıyor damızlık olarak kullanılıyor.
Türkiyeye getirilenler arasında o yeniden nesli düzeltilmiş çeşitler var mı bilmiyorum.
Etlik olabilme özelliğine göre henüz piliçken, en geç beş ayda horozlar 4 kg, tavuklar 3 kg olmalıdır.
Son 50 yıl içinde Light Sussex nesillerindeki etlik özellik pek kalmamış. Ergin hale gelinceye kadar neredeyse kemik ve tüylerden ibarettirler sonra toplarlar. Böyle olunca da “piliç” eti için işe yaramazlar sadece olgun tavuk eti için belki iyidirler.
Kuluçka kabiliyeti:
Kesin bir şey söylenemez. Nesil hatlarına göre değişir. Yılda bir, iki yılda bir zar zor gurk olanları da var yılda birkaç kez gurk olanları da var. Eğer gurk olup civciv çıkarırlarsa civcivlere iyi anne olurlar.
Yumurta verimlilikleri:
Hiçbir suni ışıklandırma olmadan, tamamen doğal mevsimlere göre yetiştirildiğinde yılda 180 – 200 civarında yumurtlarlar. Yani golden comet gibi gündüzlerin çok kısa olduğu kış aylarında yumurtadan kesilmezler.. Ayrıca Light Sussex tavukları Rhode Island Red horozlarıyla çiftleştirilerek daha dayanıklı yumurta hibritlerin yetiştirilmesinde kullanılır, golden comet benzeri yumurta tavukları oluşturulur (bu usul günümüzde sadece hobi amaçlı ya da ev ve köy hayatı tavukçuluğunda devam ettirilir).
Önemi:
Golden comet, Atak vesaire hibrit tavukların yumurta verimlilikleri tek nesildedir, devam edemez, özel hibrittirler. Ama Light Sussex onlar gibi değildir, nesilden nesile özellikleri devam eder. Bu yüzden onlardan çok daha değerlidirler. Ama değeri endüstride değil. Ev bahçesi ve köy hayatı tavukçuluğunda önemlidir değerlidir.
Nesilden nesile devam ettirmek için dikkat edilmesi gerekenler:
Light Sussex her ne kadar doğal bir tür gibi kabul edilse de insanların uğraşmaları sonucu ortaya çıkarılmış, ‘kalıcı hibrit’ özelliklidir. Doğal gibi kabul edilmesinin sebebi, nesilden nesile değişmemeleri, kalıcı tür olmalarıdır. Ama yine de genlerinde karışıklık var. Yani bu demek oluyor ki bunlar beyaz Ligorinler gibi kusursuz devam edemez. Her nesil için dikkatle seçilen damızlıklar kullanılmalıdır.
Her nesilde yumurta verimliliği kalitesi farklı olabilir, etlik özellikte olmaları farklı olabilir. Bundan dolayı Light Sussex tavuklarınızı yıllarca iyi takip edip hangi tiplerin daha iyi olduklarını tespit etmeniz ve onların özelliklerini standart olarak kabul etmeniz gerekir. Kanat uzun tüylerinin uç renklerinden boyundaki kırçılların yapısına, ayak renginden ibik şekline, hatta yüz göz şekillerine kadar her şeye dikkat etmek gerekiyor.
Kesin ve katı kurallara göre standartlar belirlenip damızlıklar ona göre seçilmelidir.
Aksi takdirde sizden yumurta verimi yüksek diye Light Sussex civcivleri alanlar büyük bir hayal kırıklığına uğrayabilir. Standartları daha iyi belirleyebilmek için İngilizcce bilmeniz ve İngilteredeki ilgili web sitelerine üye olmanız gerekir. Üyelik sayesinde birçok özel bilgileri öğrenebilirsiniz. Yoksa beş on yıl iyi gözlemleyerek, yeni nesiller üzerinde çalışarak kendiniz standartlar beliryeceksiniz.
İngiltere’de gerçek Light Sussex oldukları halde iskelet yapısı ve siyah beyaz kırçıllı tüyler yapısı itibarıyle birbirinden biraz farklı nesil hatları özenle korunarak devam ettiriliyor. O çeşitler yetiştiricilerinin adıyla tavuk derneklerinde tanınıyor. Her yıl sergiler yapılır standartlara en uygun ve en sağlıklı tavukları yetiştirenlere ödüller verilir.
Sussex’lerin Ligth’ten başka Silver (gümüş) ve Speckled (benekli) çeşitleri de çok tutulur.
Silver siyah – gümüş renk karışık kırçıllı tüylere sahiptir; horozlarında gümüş renk ağırlıklıdır. Speckled ise koyu kahverengi üzerine açık renk benekli tüylüdür; tavukları daha çok benekli, horozları daha az beneklidir.